صلاحیت مراجع حقوقی از اصولی است کاربردی و فراگیر . جهت دریافت مشاوره حقوقی رایگان در این مورد وکلیه مشکلات خود با شماره ۰۹۱۲۲۳۰۲۳۰۲ تماس حاصل فرمائید و با وکیل پایه یک دادگستری در تهران بدون دریافت حق المشاوره ملاقات نماپید .
به نام خدا
صلاحیت مراجع حقوقی :
صلاحیت مراجع حقوقی به‌طور کلی به مجموعه قوانینی اطلاق می‌شود که تعیین می‌کند کدام مرجع (قضائی یا اداری) توان رسیدگی به یک موضوع یا دعوای خاص را دارد .
این صلاحیت می‌تواند بر اساس معیارهای مختلفی مانند نوع موضوع، موقعیت جغرافیایی، و ویژگی‌های شخصی افراد تعیین شود.
در اینجا به تفصیل در مورد انواع صلاحیت‌ها توضیح می‌دهیم :
صلاحیت ذاتی (موضوعی ) :
صلاحیت ذاتی یا موضوعی به این معناست که یک مرجع قضائی یا حقوقی بر اساس نوع دعوا یا مسئله‌ای که مطرح است، صلاحیت رسیدگی به آن را دارد.
به عبارت دیگر، این نوع صلاحیت مربوط به نوع موضوعی است که مرجع باید رسیدگی کند .
مثال :
دادگاه خانواده تنها صلاحیت رسیدگی به مسائل خانوادگی مثل طلاق، حضانت فرزند و نفقه را دارد .
دادگاه‌های کیفری تنها به پرونده‌های کیفری مانند جرم‌ها و تخلفات رسیدگی می‌کنند .
دادگاه‌های تجاری به مسائل مربوط به تجارت، قراردادهای تجاری و اختلافات میان تجار می‌پردازند .
ضوابط تشخیص صلاحیت ذاتی مراجع حقوقی
تشخیص صلاحیت ذاتی مراجع حقوقی به بررسی این مسئله می‌پردازد که آیا مرجع حقوقی خاصی (مانند دادگاه‌ها، مراجع اداری و غیره) صلاحیت رسیدگی به یک موضوع خاص را از لحاظ ماهوی دارد یا خیر.
در این زمینه، چند ضابطه اساسی برای تشخیص صلاحیت ذاتی مراجع حقوقی وجود دارد که عبارتند از :
نوع و ماهیت دعوی یا موضوع: اولین معیار برای تعیین صلاحیت، ماهیت دعوی یا مسئله است. به عنوان مثال، دعوای کیفری باید در دادگاه‌های کیفری بررسی شود، در حالی که دعاوی حقوقی باید در دادگاه‌های عمومی حقوقی رسیدگی شوند .
حوزه صلاحیت مکانی: برخی از مراجع حقوقی تنها در حوزه جغرافیایی خاصی صلاحیت دارند. به عنوان مثال، دادگاه‌ها معمولاً بر اساس محل وقوع جرم یا محل سکونت طرفین دعوی صلاحیت دارند .
صلاحیت نوعی: این ضابطه به بررسی این می‌پردازد که آیا مرجع حقوقی به لحاظ نوعی برای رسیدگی به یک موضوع خاص قانونی صلاحیت دارد یا خیر. به عنوان مثال، دادگاه‌های ویژه (مانند دادگاه‌های اقتصادی، تجاری، خانواده و…) تنها به موضوعات خاصی رسیدگی می‌کنند .
صلاحیت موضوعی: هر مرجع حقوقی تنها می‌تواند به موضوعات خاصی رسیدگی کند. به عنوان مثال، محاکم کیفری فقط به جرایم و مسائل کیفری پرداخته و به مسائل غیرکیفری رسیدگی نمی‌کنند .
این ضوابط به طور کلی به منظور جلوگیری از رسیدگی به دعاوی در مراجع نامناسب و تضمین رعایت اصول عدالت و تخصص در تصمیم‌گیری‌های حقوقی به کار می‌روند .
شیوه اعمال قواعد صلاحیت ذاتی :
شیوه اعمال قواعد صلاحیت ذاتی به این صورت است که این قواعد در هر سیستم حقوقی برای تعیین اینکه کدام مرجع قضائی یا اداری صلاحیت رسیدگی به یک موضوع خاص را دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این قواعد معمولاً بر اساس ویژگی‌هایی همچون :
مکان (قواعد صلاحیت محلی): تعیین می‌کند که در کجا باید دعوی مطرح شود. این مکان می‌تواند به محل وقوع جرم، محل سکونت طرفین یا محل قرارداد بستگی داشته باشد .
موضوع (قواعد صلاحیت موضوعی): این قواعد مشخص می‌کنند که کدام دادگاه یا مرجع قضائی صلاحیت رسیدگی به یک نوع خاص از دعاوی را دارد. برای مثال، دادگاه‌های مدنی تنها به دعاوی مدنی رسیدگی می‌کنند .
مقدار (قواعد صلاحیت مقداری): بر اساس مقدار مال یا میزان خسارت، دادگاه‌ها تقسیم‌بندی می‌شوند. دعاوی با مبالغ کم ممکن است در دادگاه‌های خاصی مطرح شوند و دعاوی با مبالغ بالا در دادگاه‌های تخصصی‌تر .
در عمل، در صورتی که دادگاه یا مرجع اداری صلاحیت رسیدگی به یک دعوی را نداشته باشد، ممکن است پرونده به مرجع دیگری ارجاع داده شود یا رسیدگی به آن غیرممکن گردد .
در برخی موارد، قواعد صلاحیت ذاتی به صورت سختگیرانه اعمال می‌شود تا اطمینان حاصل شود که قضات یا مقامات صحیح به موضوع رسیدگی خواهند کرد .
ویژگی های قواعد صلاحیت ذاتی
قواعد صلاحیت ذاتی به مجموعه اصولی اطلاق می‌شود که بر اساس آن‌ها دادگاه‌ها و مراجع قضائی تصمیم می‌گیرند که کدام دادگاه یا مرجع قضائی صلاحیت رسیدگی به یک دعوا را دارد. ویژگی‌های قواعد صلاحیت ذاتی عبارتند از :
قابلیت تغییر نداشتن: صلاحیت ذاتی نمی‌تواند تغییر کند و در هیچ شرایطی قابل توافق یا انتقال به مرجع دیگری نیست. این ویژگی موجب می‌شود که دعوا به مرجعی غیر از مرجع صالح ارجاع داده نشود .
حاکمیت قانون: قواعد صلاحیت ذاتی بر اساس اصول حقوقی و قانونی تعیین می‌شود و ارتباطی به توافق یا خواست طرفین ندارد .
وابستگی به ماهیت دعوا: صلاحیت ذاتی معمولاً بر اساس نوع و ماهیت دعوا، مانند دعوای مالی، خانوادگی، کیفری و غیره تعیین می‌شود .
عدم پذیرش توافق طرفین برای تغییر: برخلاف صلاحیت نسبی که ممکن است به توافق طرفین تغییر کند، صلاحیت ذاتی تغییر پذیر نیست و طرفین نمی‌توانند در این مورد توافق کنند .
لزوم رعایت در تمام مراحل: در صورتی که صلاحیت ذاتی رعایت نشود، ممکن است رأی صادره باطل باشد و فرآیند قضائی از نو آغاز گردد .
به طور کلی، قواعد صلاحیت ذاتی برای حفاظت از حقوق و تضمین اینکه دعوا در مرجع قانونی و صالح رسیدگی شود، طراحی شده‌اند .
صلاحیت محلی (جغرافیایی ) :
صلاحیت محلی یا جغرافیایی مربوط به منطقه‌ای است که دعوا یا موضوع باید در آنجا رسیدگی شود.
این صلاحیت به تعیین این موضوع می‌پردازد که کدام دادگاه یا مرجع حقوقی در منطقه خاصی مسئول رسیدگی به دعوا است .
مثال :
اگر دعوای حقوقی بین دو طرف در یک شهر خاص مطرح باشد، معمولاً دادگاه‌های آن شهر صلاحیت رسیدگی به آن را خواهند داشت .
در صورتی که یکی از طرفین پرونده در یک منطقه خاص اقامت داشته باشد، دادگاه‌های آن منطقه ممکن است صلاحیت رسیدگی را داشته باشند .
قواعد صلاحیت نسبی به تعیین دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به یک پرونده را دارد، بر اساس معیارهایی مانند محل وقوع جرم، محل اقامت طرفین دعوی و یا نوع دعوی می‌پردازد.
این قواعد، که در سیستم‌های حقوقی مختلف تفاوت‌هایی دارند، به طور کلی شامل موارد زیر هستند :
صلاحیت مکانی: این قاعده تعیین می‌کند که دادگاه کدام حوزه قضایی صلاحیت رسیدگی به پرونده را دارد. معمولاً این صلاحیت بر اساس محل وقوع جرم یا محل اقامت طرفین دعوی تعیین می‌شود .
صلاحیت موضوعی: تعیین دادگاهی که از نظر موضوعی صلاحیت رسیدگی به یک نوع خاص از دعاوی را دارد. مثلاً دادگاه‌های مدنی به دعاوی مدنی و دادگاه‌های کیفری به پرونده‌های کیفری رسیدگی می‌کنند .
صلاحیت شخصی: برخی دعاوی تنها در دادگاه‌هایی خاص، مانند دادگاه‌های خانواده یا دادگاه‌های ویژه، قابل رسیدگی هستند .
صلاحیت نسبی بر اساس درجه دادگاه: این قاعده بر اساس اهمیت و پیچیدگی دعوی، دادگاه‌های مختلفی را برای رسیدگی به پرونده‌ها مشخص می‌کند.
معمولاً برای دعاوی بزرگتر یا پیچیده‌تر، دادگاه‌های بالاتر مثل دادگاه‌های تجدیدنظر یا دیوان عالی کشور صلاحیت دارند .
این قواعد به هدف اطمینان از محاکمه منصفانه و جلوگیری از ارجاع دعاوی به دادگاه‌های غیرمجاز طراحی شده‌اند .
صلاحیت شخصی :
صلاحیت شخصی مربوط به ویژگی‌های خاص افراد است. این نوع صلاحیت به تعیین این که کدام مرجع یا مقام قضائی می‌تواند به یک فرد خاص رسیدگی کند، می‌پردازد .
مثال :
بعضی از مراجع قضائی صلاحیت رسیدگی به مسائل و دعاوی مربوط به افراد خاص (مانند کودکان، افراد با بیماری‌های روانی یا اشخاص تحت حمایت قانونی) را دارند .
برخی محاکم برای رسیدگی به دعاوی نمایندگان قانونی افراد (مثل وکلا یا قیم‌ها) صلاحیت دارند .
جهت رزرو وقت مشاوره خود با وکلای ما با شماره های زیر تماس بگیرید :
۱۲۱ ۶۱ ۶۱ ۰۹۱۲
۸۳ ۹۴۴ ۸۳ ۰۹۱۲
۲ ۲۳۰ ۲۳۰ ۰۹۱۲
صلاحیت کیفی (نوع رسیدگی ) :
صلاحیت کیفی به نوع رسیدگی که مرجع می‌تواند انجام دهد، اشاره دارد. برای مثال، برخی مراجع تنها به پرونده‌های اولیه رسیدگی می‌کنند، در حالی که برخی دیگر به تجدید نظر و بررسی‌های دقیق‌تر پرونده‌ها می‌پردازند .
مثال :
دادگاه‌های ابتدایی به‌طور معمول اولین مرحله رسیدگی به پرونده‌ها را انجام می‌دهند .
دادگاه‌های تجدید نظر تنها به پرونده‌هایی که قبلاً در دادگاه‌های دیگر رسیدگی شده‌اند، اما طرفین از حکم صادر شده اعتراض دارند، رسیدگی می‌کنند .
صلاحیت زمان‌سنجی (زمانی)
این نوع صلاحیت به زمان‌بندی رسیدگی به یک پرونده بستگی دارد. برخی دعاوی ممکن است تحت شرایط خاصی یا در بازه‌های زمانی معینی قابل رسیدگی باشند .
مثال :
برخی دعاوی دارای مهلت‌های زمانی برای طرح هستند. اگر کسی از مهلت قانونی خود برای طرح دعوا بگذرد، ممکن است از صلاحیت قانونی برای رسیدگی به آن پرونده محروم شود .
صلاحیت بین‌المللی :
در دعاوی بین‌المللی، که طرفین یا موضوعات در کشورهای مختلف وجود دارند، صلاحیت بین‌المللی تعیین می‌کند که کدام کشور و دادگاه یا مرجع قضائی مسئول رسیدگی است .
مثال :
اگر یک قرارداد تجاری بین دو شرکت از کشورهای مختلف باشد و یکی از طرفین دعوای تجاری را طرح کند، صلاحیت رسیدگی به این پرونده می‌تواند بستگی به قوانین بین‌المللی یا توافق‌نامه‌های میان‌المللی داشته باشد .
صلاحیت رسیدگی به دعاوی خاص :
در برخی از موارد، رسیدگی به دعاوی ویژه بر عهده مراجع خاصی است که از دیگر مراجع قضائی متمایز هستند.
این نوع صلاحیت به مراجع ویژه برای رسیدگی به مسائل خاص مانند دعاوی کارگری، مسائل مالیاتی، یا مسائل دولتی اشاره دارد .
مثال :
شورای حل اختلاف در ایران برای رسیدگی به برخی پرونده‌های کوچک‌تر و مشاوره‌های حقوقی میان افراد ایجاد شده است .
مراجع مالیاتی برای رسیدگی به پرونده‌های مربوط به تخلفات مالیاتی و مالی هستند .
نتیجه‌گیری :
در مجموع، صلاحیت مراجع حقوقی از ابعاد مختلفی مانند ذاتی، محلی، شخصی، زمانی و بین‌المللی قابل بررسی است.
هر کدام از این انواع صلاحیت‌ها به‌طور مشخص وظایف و حدود اختیارات مراجع مختلف را تعیین می‌کند.
بنابراین، برای طرح هر دعوا یا شکایت، لازم است تا به دقت بررسی شود که کدام مرجع از این لحاظ صلاحیت رسیدگی به آن را دارد .
در حقوق ایران، انتخاب دادگاه صالح در مواردی که به صلاحیت نسبی مربوط می‌شود، به اصول خاصی بستگی دارد که معمولاً شامل صلاحیت دادگاه‌هایی است که بر اساس مکان وقوع جرم یا محل اقامت طرفین دعوا تعیین می‌شوند .
صلاحیت نسبی به این معناست که برخی دعاوی به دلیل ویژگی‌های خاص باید در دادگاه‌های خاصی در یک منطقه یا حوزه قضائی مشخص بررسی شوند.
این ویژگی‌ها ممکن است شامل محل وقوع جرم، محل اقامت طرفین یا محل وقوع واقعه‌ای باشد که موجب دعوا شده است .
برای مثال :
در دعاوی مدنی: در صورتی که یکی از طرفین دعوا اقامتگاه خود را در یک منطقه خاص داشته باشد، دادگاه‌های آن منطقه صالح به رسیدگی به دعوا خواهند بود .
در دعاوی کیفری: معمولاً دادگاه صالح، دادگاه محلی است که جرم در آنجا انجام شده است .
برای انتخاب دادگاه صالح در صلاحیت نسبی، باید شرایط خاص محل وقوع دعوا یا اقامت طرفین دعوا رعایت شود .
اختلاف در صلاحیت به اختلافاتی اطلاق می‌شود که بین دو یا چند مرجع قضائی یا اجرائی در خصوص اختیارات و وظایف قانونی‌شان پیش می‌آید.
این اختلافات معمولاً زمانی رخ می‌دهند که دو مرجع (قضائی یا اداری) درباره‌ی اینکه کدام یک باید به پرونده رسیدگی کند یا تصمیم‌گیری نماید، با هم اختلاف پیدا می‌کنند .
صلاحیت به معنای قدرت یا اختیاری است که یک مقام یا مرجع برای رسیدگی به یک مسئله یا پرونده دارد. این صلاحیت می‌تواند به صلاحیت‌های مختلفی تقسیم شود، از جمله :
صلاحیت ذاتی: به این معنا که آیا یک مرجع صلاحیت رسیدگی به نوع خاصی از پرونده را دارد یا خیر .
ADL724.COM
DAD724.COM
VAKIL724.COM
صلاحیت محلی: مربوط به این است که آیا مرجع قضائی یا اجرائی به لحاظ جغرافیایی یا مکانی صلاحیت رسیدگی به یک پرونده را دارد یا خیر .
صلاحیت موضوعی: به معنای این است که آیا یک مرجع می‌تواند پرونده‌ای که در حوزهٔ خاصی از قانون قرار دارد را رسیدگی کند یا خیر .
در صورتی که اختلاف در صلاحیت بین مراجع مختلف وجود داشته باشد، این اختلاف باید از طریق مراجع خاصی حل و فصل شود. مراجع حل اختلاف در این زمینه به شرح زیر هستند :
دیوان عدالت اداری: در برخی کشورها مانند ایران، دیوان عدالت اداری به عنوان مرجع حل اختلاف در خصوص صلاحیت مراجع اجرائی و قضائی ایفای نقش می‌کند .
دادگاه‌ها: در برخی موارد، دادگاه‌ها به عنوان مرجع حل اختلاف در صلاحیت‌های قضائی عمل می‌کنند، به ویژه زمانی که اختلاف در مورد صلاحیت دادگاه‌های مختلف باشد .
هیئت‌های حل اختلاف اداری: در زمینه‌های اداری، معمولاً هیئت‌هایی برای حل اختلافات میان دستگاه‌های دولتی و نهادهای مختلف وجود دارند .
اختلاف در صلاحیت می‌تواند در حوزه‌های مختلف مانند دادگاه‌های عمومی، انقلاب، حقوقی، اداری یا تخصصی رخ دهد.
هر مرجع باید تصمیم بگیرد که آیا در چارچوب صلاحیت خود به یک پرونده رسیدگی کند یا نه، و اگر این تصمیم مورد چالش قرار گیرد، باید از طریق مراجع مناسب حل و فصل گردد .
در سیستم حقوقی، اختلاف در صلاحیت به معنی اختلاف در تعیین مرجع قانونی یا قضائی برای رسیدگی به یک پرونده خاص است.
این اختلاف ممکن است بین محاکم مختلف، بین دادگاه‌های دادگستری یا بین دادگاه‌ها و مراجع دیگر بوجود آید. انواع مختلفی از اختلاف در صلاحیت وجود دارد که عبارتند از:
اختلاف در صلاحیت ذاتی: این نوع اختلاف زمانی ایجاد می‌شود که یک مرجع قضائی یا مقام اجرائی نتواند به دلیل ماهیت یا نوع پرونده، آن را رسیدگی کند.
برای مثال، ممکن است پرونده‌ای که مربوط به جرائم خاص است، باید به دادگاه‌های خاص (مثلاً دادگاه‌های جرائم اقتصادی) ارجاع شود .
اختلاف در صلاحیت محلی: این نوع اختلاف زمانی به وجود می‌آید که اختلاف نظر وجود داشته باشد درباره اینکه کدام دادگاه از لحاظ جغرافیایی و محل وقوع جرم یا محل سکونت طرفین باید به پرونده رسیدگی کند.
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
برای مثال، ممکن است پرونده‌ای که در یک شهرستان رخ داده، بین دادگاه‌های مختلف آن شهرستان یا شهرستان‌های هم‌جوار اختلاف ایجاد کند .
اختلاف در صلاحیت زمانی: این نوع اختلاف زمانی رخ می‌دهد که مرجع قضائی یا اجرائی نتواند پرونده را به دلیل محدودیت‌های زمانی یا سررسید خاصی رسیدگی کند.
این مورد می‌تواند در پرونده‌های مربوط به موضوعات خاص که باید در زمان معینی رسیدگی شوند، مانند پرونده‌های مالیاتی، به وجود آید .
اختلاف در صلاحیت موضوعی: زمانی که اختلاف وجود داشته باشد درباره اینکه کدام دادگاه یا مرجع قضائی باید به نوع خاصی از پرونده‌ها رسیدگی کند.
این مسئله معمولاً زمانی رخ می‌دهد که پرونده به موضوعات مختلفی مثل حقوقی، کیفری، تجاری و غیره مربوط باشد .
اختلافات در صلاحیت معمولاً توسط مقامات بالاتر مانند دیوان عالی کشور یا کمیته‌های قضائی حل و فصل می‌شود .
« نظرات و سوالات خود را از طریق نظرات با ما به اشتراک بگذارید ، در اولین فرصت پاسخگو شما هستیم » .