وکالت بلاعزل و عزل وکیل بلاعزل از مواد پر تکرار درسئوالات قضائی میباشد .
در این مقاله قصد داریم نکات مهم در رابطه با عقد وکالت و شرایط آن برای شما خوانندگان گرامی بیان نماییم. طبیعتا همه شما با نام وکالت و وکیل آشنا هستید و ممکن هست در مواردی جهت انجام امور خود فردی را به عنوان وکیل نماینده خود قرار داده باشید.
الف: مفهوم وکالت
به طور کلی وکیل، به کسی می گویند که به نمایندگی از شخص دیگر، به موجب عقد وکالت مامور به انجام کاری می شود. عقد وکالت از عقود معین در قانون مدنی است که مواد ۶۵۶ تا ۶۸۳ این قانون را به خود اختصاص داده است. بر اساس ماده ۶۵۶ قانون مدنی، وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می نماید.
ب: ارکان وکالت
- موکل: موکل کسی است که به دیگری وکالت جهت انجام امری را می دهد.
- وکیل: وکیل کسی است که انجام امری را به نمایندگی از موکل به نام و به حساب او قبول می نماید و انجام می دهد. بنابراین اثر اصلی عقد وکالت، دادن نیابت و نمایندگی است و وکیل واسطه انجام عمل موضوع وکالت است.
- موضوع وکالت: موضوع وکالت ممکن است یک عمل حقوقی مانند خرید یا فروش یک خانه، یا عمل مادی مانند ساختن یک بنا باشد. موکل و وکیل باید هر دو عاقل، بالغ و رشید باشند. نکته مهم این است که موکل باید خودش هم توانایی انجام کاری را که بابت آن وکالت داده است، داشته باشد. برای مثال، موکل باید شرایط لازم برای قرارداد خرید و فروش خانه داشته باشد و بنابراین کسی که ورشکسته شده، به دلیل این که اختیار دخالت در امور مالی خود را ندارد، نمی تواند به دیگری وکالت برای فروش اموال خود را بدهد. اما همین شخص می تواند وکالت جهت انجام امور غیرمالی خود مانند ازدواج، طلاق و … را به دیگری اعطا نماید.
ج: ویژگی های عقد وکالت
- عقد وکالت یک عقد اذنی است. به این معنا که اثر آن دادن نیابت و نمایندگی است که پس از آن، برای هر کدام از وکیل و موکل تعهداتی ایجاد می شود.
- عقد وکالت یک عقد جایز است به این معنا که هر یک از وکیل و موکل هر زمان بخواهند می توانند آن را از بین ببرند که اصطلاحا این عمل فسخ نامیده می شود. هم چنین یکی دیگر از آثار جایز بودن عقد وکالت این است که در صورت فوت، ابتلا به جنون و دیوانگی یا سفیه شدن هر یک از طرفین، این عقد از بین می رود. منظور از سفیه شدن، از دست دادن قوه تشخیص در امور مالی و اصطلاحا عقل معاش می باشد که فقط در اموری که مالی اهمیت دارد.
- عقد وکالت یک عقد رایگان است. منظور از رایگان بودن این است که در برابر اذنی که به وکیل داده می شود، عوضی داده نمی شود. اما این بدان معنا نیست که وکالت لزوما به صورت مجانی باید انجام شود. بلکه می تواند مجانی یا با اجرت باشد.
انواع وکالت
- وکالت مطلق: موکل به وکیل اجازه انجام تمام امور مربوط به موضوع وکالت را می دهد. برای مثال در صورتی که شما وکالت در فروش یک خانه را به صورت مطلق به وکیل خود داده باشید، ایشان وکیل در انجام تمام امور مربوط مانند گرفتن بهای خانه، انتقال و … خواهد بود.
- وکالت مقید: وکیل مامور به انجام امور خاصی از موضوع وکالت است و طبیعتا به صورت مطلق وکالت ندارد. در مثال قبل، در صورتی که وکالت در فروش یک خانه به وکیل داده شود، او در گرفتن بهای خانه وکالت ندارد.
- وکالت قضایی: انجام امور قضایی که نیاز به برخوردداری از دانش و تحصلات حقوقی دارد، به وکیل دادگستری سپرده می شود. مانند زمانی که امور مربوط به شکایت از یک کلاهبردار، به یک وکیل سپرده می شود.
- وکالت غیر قضایی: زمانی که انجام امور مربوطه جنبه قضایی و حقوقی ندارد. برای مثال پدری، پسر خود را جهت انجام امور اداری خود، وکیل خویش قرار می دهد.
- وکالت ساده: همان وکالت در حالت معمولی است که امکان عزل و برکناری وکیل از انجام امور واگذار شده به او وجود داشته باشد.
- وکالت بلاعزل: این اصطلاح را که احتمالا زیاد هم شنیده اید، به حالتی گفته می شود که موکل حق برکناری وکیل را در عقد وکالت از خود گرفته باشد. که در ادامه در مورد شرایط و ویژگی های آن توضیحات بیشتری خواهیم داد.
- وکالتنامه عادی: وکالتنامه ای که به صورت قولنامه و قراداد کتبی باشد و در دفاتر اسناد رسمی ثبت نگردیده باشد.
- وکالتنامه رسمی یا محضری: وکالتنامه ای که در دفتر اسناد رسمی ثبت می گردد، وکالتنامه رسمی است. مانند وکالتنامه خرید و فروش خانه وسایل نقلیه، وکالتنامه تعویض پلاک خودرو، وکالتنامه ثبت شرکت، وکالتنامه برای ازدواج و طلاق، وکالتنامه درخواست انحصار وراثت و …
امروزه به دلیل مشغله های بسیاری که افراد دارند، ترجیح می دهند تا امور خود را به واسطه وکیل و برقراری یک وکالت رسمی انجام دهند و از این جهت، وکالتنامه محضری، یک روش بسیار مفید برای کاهش مشکلات روزمره می باشد. جهت انجام وکالتنامه محضری باید به دفاتر اسناد رسمی که به سادگی قابل دسترسی در سطح شهر هستند مراجعه نمود. هم چنین اگر وکالت ضمن عقدی مانند عقد ازدواج داده شود، در همان دفاتر ازدواج و طلاق ثبت می گردد.
مدارک و هزینه لازم جهت اخذ وکالت محضری
اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی وکیل و موکل به همراه تمام مدارکی که نشان دهنده مالکیت موکل نسبت به آن هاست و قرار است موضوع عقد وکالت قرار بگیرد، باید هنگام ثبت وکالتنامه وجود داشته باشد. هزینه هر وکالتنامه نیز عموما بر اساس نوع وکالتنامه ای که تنظیم می شود یا بهای مورد معامله تعیین می گردد که جهت آگاهی بیشتر نسبت به هزینه ها، به سایت اداره کل اسناد و املاک کشور می توانید مراجعه نمایید.
اختیارات وکیل محضری
در مورد اختیارات وکیل محضری ابتدا باید به تفاوت میان دو حالت وکالت مطلق( تام) و مقید که پیش از این توضیح داده شد توجه داشته باشیم. وکالت تام در برگیرنده همه امور مربوط به موضوع وکالت است که فردی را برای کلیه امور مالی و اداری وکیل قرار می دهند. اما وکالت مقید، دارای موضوع مشخص و معین می باشد. علاوه بر این وکیل تنها در صورتی حق معامله با خود را دارد که صراحتا حق چنین عملی به وی داده شده باشد.
وکالت بلاعزل
در وکالت بلاعزل همان طور که از اسمش پیداست، امکان عزل موکل از وکیل در ضمن عقد وکالت گرفته می شود. البته این نوع از وکالت هم با فوت یا ابتلا به دیوانگی یکی از طرفین از بین می رود.
وکالت بالعزل به دلیل محاسنی که دارد امروزه بسیار رایج شده است. برای مثال افراد در خرید و فروش خانه یا خودرو، جهت انجام امور اداری مربوط به انتقال به دیگری وکالت بلاعزل می دهند. اما این نوع از وکالت مشکلات خاص خود را نیز می تواند داشته باشد و در صورتی که در برقراری آن دقت کافی نشود، زمینه کلاهبرداری و دردسرهای گوناگون را فراهم می کند.
موارد برقراری وکالت بلاعزل:
- پس از خرید و فروش اموال منقول ( مانند خودرو) یا غیرمنقول ( مانند خانه) که نقل و انتقال به زمان طولانی نیاز داشته باشد.
- در صورتی که نقل و انتقال هزینه بر باشد و فروشنده این هزینه را تقبل نکند.
- در صورتی که طرفین برای انجام عقد عجله داشته باشند و سند هم در دسترس نباشد.
وکالت بلاعزل و انتقال مال
این نکته مهم را در نظر داشته باشید که وکالت بلاعزل به معنای فروش مال نیست. بنابراین اگر شما به عنوان خریدار از فروشنده وکالت بلا عزل برای انتقال مال دارید، شما فقط یک نماینده هستید و زمانی که سند رسمی مالکیت به نام شما زده می شود، به عنوان مالک آن مال به صورت رسمی شناخته می شوید.
نکات مهم در برقراری وکالت بلاعزل عبارتند از:
- وکالت بلاعزل در امور جزیی داده شود نه در امور کلی. برای مثال در خرید و فروش موتورسیکلت، وکالت بلاعزل جهت انجام فرایند انتقال و ثبت سند داده می شود. وکالت در امور کلی، ممکن است زمینه سو استفاده و کلاهبرداری را به وجود آورده و باعث شود تا فرد حتی تمام اموال خود را از دست بدهد.
- موردی که مدنظر طرفین است، به طور دقیق در وکالتنامه درج شود.
- موضوع وکالت توسط طرفین با دقت مطالعه شود.
- می توانید مدت زمان بلاعزل بودن را محدود کنید. مثلا در قرارداد بگویید که وکالت به مدت یک ماه بلاعزل خواهد بود یا این که اساسا مدت زمان خود عقد وکالت را محدود نمایید.
عزل وکیل در وکالت بلاعزل
- ممکن است پس از گذشت مدتی از قرارداد وکالت بلاعزل متوجه شوید که اقدامات وکیل باعث ورود ضرر به شما شده و به عبارتی وکیل مصلحت شما را رعایت نمی کند. به طور کلی عزل وکیل در وکالت بلاعزل امکان پذیر نیست اما از آن جا که دادن وکالت باعث از بین رفتن حق خود موکل در انجام موضوع وکالت نمی شود، شما به عنوان موکل می توانید خود مستقیما موضوع وکالت را از انجام دهید تا از این راه، جلوی اقدامات آسیب زننده وکیل را بگیرید.
برای مثال اگر وکالت بلاعزل در فروش یک خانه به وکیل خود داده باشید و متوجه شوید که ایشان قصد فروش خانه به قیمت پایین تر از قیمت واقعی دارد، می توانید شخصا کارهای فروش را انجام دهید. به این ترتیب عملا موضوع وکالت انجام شده و وکیل برکنار شده است.
- در صورتی که عدم عزل وکیل در ضمن عقد لازم دیگری شرط شده باشد. برای مثال عدم عزل یک وکیل که قرارداد وکالت مستقل دارد و جایز هم هست، ، در قرارداد خرید یک آپارتمان که یک عقد لازم است،شرط می شود. به این ترتیب این وکالت بلاعزل می شود و هر زمان که قرارداد خرید آپارتمان از بین برود، آن عقد از حالت بلاعزل خارج می شود.
- وکالت وکیل در ضمن یک عقد لازم آورده شود که در این صورت با از بین رفتن عقد لازم، وکالت هم از بین می رود. مانند وکالت زن در طلاق که در ضمن عقد ازدواج درج می شود.
- علاوه بر موردی که گفته شد، فوت یا ابتلا به دیوانگی در مورد وکیل یا موکل هم باعث از بین رفتن قرارداد وکالت می شود.