صلحنامه

در این مقاله قصد داریم تا نکات مهم مربوط به مفهوم قرارداد صلح ،صلح نامه _ مصالح – متصالح  و عقد صلح و شرایط  برقراری این عقد و انواع مختلف  صلحنامه را برای شما بیان نماییم.

جهت روشن شدن فضای ذهن خوانندگان گرامی  نسبت به موضوع، بحث خود را با آوردن یک مثال آغاز می کنیم.

فرض کنید شما نسبت به ملکی ادعای مالکیت دارید و بابت این ادعا در دادگاه نسبت به متصرف فعلی زمین، دعوایی را اقامه می کنید. در این صورت روند معمول این است که دادگاه به ادعای شما رسیدگی می کند و در نهایت حکم به مالکیت یا عدم مالکیت شما نسبت به آن زمین می دهد.

 اما حالت دیگری هم برای برطرف شدن سریع تر اختلاف و دعوا وجود دارد که در این موارد پای قرارداد صلح به میان می آید.

به این صورت که شما از متصرف زمین، مبلغی را گرفته و به دعوای خود خاتمه می دهید. در این حالت اصطلاحا گفته می شود که شما آن زمین را صلح نموده اید و قرارداد واقع شده هم عقد صلح نامیده می شود که در ادامه به بیان توضیحات لازم در این رابطه می پردازیم.

الف: تعریف صلح

واژه صلح همان گونه که در اصطلاح رایج میان مردم به کار می رود، به معنای آشتی، دوستی، توافق و سازش است.

 در اصطلاح حقوقی صلح به معنای توافق و تراضی بر انجام کاری مانند تملیک یک مال یا از بین بردن یک حق یا دین می باشد و بر خلاف سایر قراردادها عقدی است که طرفین معامله، در صدد به دست آوردن تمام سود خود از آن نیستند و هدف و انگیزه اصلی از برقراری این عقد،  پیشگیری از وقوع اختلاف و نزاع در روابط میان انسان ها یا حل و فصل اختلاف موجود است.

ج  این عقد در قانون مدنی به صراحت ذکر شده و مواد ۷۵۲ تا ۷۷۰  قانون مدنی ، به بیان شرایط آن پرداخته است که به ترتیب بررسی می کنیم.

ب: ارکان عقد صلح

برای برقراری هر قراردادی، وجود چند رکن لازم هست که بدون آن ها امکان تشکیل آن عقد اصولا وجود ندارد. عقد صلح تشکیل شده از مصالح، متصالح و مورد صلح می باشد.

مصالح : کسی است که  مالش را به عنوان صلح به دیگری می دهد.

متصالح: کسی است که مال را از طریق صلح از مصالح قبول می کند.

مورد صلح: مورد صلح می تواند هر چیزی باشد؛ از قبیل مال موجود مانند یک خانه یا مالی که احتمالاً در آینده بوجود می آید.مانند میوه درخت. هم چنین می تواند یک مال عینی و قابل لمس مثل یک اتومبیل باشد یا مال اعتباری مثل سرقفلی یا حق کسب و پیشه موضوع عقد صلح قرار بگیرد.

 از این گذشته حتی ممکن هست اختلافات و دعاوی که بین دو طرف جریان دارد موضوع عقد صلح قرار بگیرد. نکته مهم در مورد مال مورد صلح این است که آن مال منفعت مشروع و عقلایی داشته باشد. برای مثال، مشروبات الکلی به جهت نامشروع بودن نمی تواند موضوع عقد صلح باشد.

 

ج: شرایط عقد صلح

۱ . صلح از هر نوعی که باشد، باید مانند همه عقود، شرایط اساسی صحت معاملات  که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ذکر شده، داشته باشد. بنابراین، طرفین معامله، باید اهلیت داشته باشند. یعنی عاقل، بالغ و رشید ( دارای عقل معاش ) باشند. علاوه بر این توانایی دخالت در امور مالی خود را داشته باشند. برای مثال شخص ورشکسته نمی تواند اموال خود را صلح کند.

2. طرفین باید قصد انشای عقد صلح را داشته باشند. به این معنا که اراده انجام چنین کاری را نموده و به واسطه اکراه یا اشتباه این عقد را واقع نکرده باشند. منظور از اکراه حالتی است که فردی دیگری را وادار به انجام کاری می کند که مایل به انجام آن نیست. مثلا علی، حسن را تهدید می کند که اگر خانه خود را با او صلح نکند، او را می کشد. طبق فانون، صلح با اکراه قابل ترتیب اثر نیست و در صورتی که فرد بعدا رضایت خود را اعلام کند، آن عقد صحیح است. هم چنین اگر در طرف مقابل عقد صلح یا در رابطه با مال یا حق مورد صلح اشتباهی واقع شده باشد، صلح باطل است. مانند این که رضا قصد دارد خانه ای را به حسن صلح کند اما به حسین با تصور این که حسن است، آن را صلح می کند.
3. چیزی که قرار هست موضوع عقد صلح باشد، باید معین باشد. برای مثال خانه، اتومبیل، استفاده از منافع یک باغ و … باید به طور مشخص تعیین شود.

۳٫بر اساس قانون مدنی، عقد صلح یک عقد لازم است. منظور از لازم بودن این است که طرفین این عقد نمی توانند آن را بر هم بزنند و فسخ یا از بین بردن عقد صلح، محدود به همان مواردی هست که در قانون پیش بینی شده که در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد.

4. هر یک از انواع عقد صلح می تواند هم به صورت معوض و هم بلاعوض یا مجانی واقع شود. مانند این که رضا در مقابل خانه ای که به علی صلح می کند، از وی یک اتومبیل یا خانه ای دیگر دریافت کند یا این که اصلا چیزی از وی دریافت نکند.
5. گاهی ممکن است چیزی که در مقابل عقد صلح دریافت می شود، بسیار ناچیز باشد. مانند این که در مثال قبل، رضا در برابر خانه مورد صلح، یک بسته کبریت، از علی دریافت نماید. این صلح هم طبق قانون صحیح است و در اصطلاح به آن صلح محاباتی گفته می شود.
6. صلحنامه ممکن است به صورت عادی یا رسمی تنطیم شود. بنابراین لزومی به ثبت آن در دفاتر اسناد رسمی نیست. اما ثبت در دفاتر اسناد رسمی امکان استناد به آن را در نزد دادگاه ها و اشخاص آسان تر می کند.

د: موارد از بین بردن عقد صلح

۱٫با استفاده از خیارات: منظور از خیارات، اختیاراتی هست که در قانون جهت از از بین بردن( فسخ) عقود پیش بینی شده است. در قانون مدنی به یکی از این اختیارات یعنی خیار تدلیس اشاره شده است. تدلیس در جایی به کار می رود که یکی از طرفین عقد، دیگری را فریب داده باشد. برای مثال عیب مال مورد صلح توسط مصالح پنهان شده باشد. در این صورت طرفی که فریب خورده حق فسخ معامله را خواهد داشت.

2. اقاله . اقاله به معنای توافق طرفین عقد جهت بر هم زدن عقد می باشد. طرفین قرارداد صلح هم می توانند طبق مقررات مربوط به اقاله، این عقد را از میان ببرند.

ه: انواع عقد صلح

۱٫صلح بر دعوی:  عقد صلح ممکن است برای رفع اختلاف موجود به کار رود مانند مثالی که در ابتدای نوشتار مطرح کردیم که ناشی از یک اختلاف و دعوای قبلی بود.

۲٫صلح مستقل: ممکن است عقد صلح جهت رفع اختلافات احتمالی در آینده به عنوان یک عقد مستقل منعقد شود.  

3. صلح عمری: مطابق قانون، اموال همه افراد پس از فوتشان میان وارثان تقسیم می شود. اما قانونگذار برای تقسیم‌ اموال هر فرد پس از فوت شرایط دیگری را هم تعیین نموده که کمی متفاوت تر می باشد و به عنوان صلح عمری از آن یاد می شود. با ذکر مثالی موضوع را به صورت روشن تر بیان می کنیم.

 فرض کنید آقای الف، تمایل دارد تا اموالش بعد از فوت به همسرش منتقل شود اما تا زمانی که زنده است، خودش حق استفاده و بهره مندی از آن ها را داشته باشد. در این صورت با انعقاد قراردادی با عنوان صلح عمری می تواند این کار را انجام دهد. به این ترتیتب، منافع مال تا زمان فوت آقای الف در اختیار خود او می باشد و با فوت وی، به همسرش منتقل می گردد. این صلح از نظر شرایط مانند سایر قرادادهای صلح است و لازم می باشد.

4. صلح خیاری

همان طور که گفتیم، در عقد صلح امکان بر هم زدن یک طرفه عقد وجود ندارد زیرا صلح یک عقد جایز است. اما در یک صورت آن هم برقراری عقد به صورت صلح خیاری می توان این امکان را فراهم نمود. به این صورت که در عقد صلح به مصالح( کسی که مالی را قرار است صلح کند) این حق داده می شود تا از جانب خود آن را بر هم زند. اما در عین حال مال مورد صلح و منافع آن به طرف متصالح منتقل می شود.

سوالات احتمالی

۱٫صلحی که جهت فرار از دین انجام می شود، چه حکمی دارد؟

در صورتی که شخص مدیون اموال خود را با دیگران صلح کند تا از این طریق، طلب خود را نپردازد، این صلح باطل است و امکان پرداخت طلب از محل اموال فرد مدیون هم چنان وجود دارد.

2. در صورتی که معلوم شود معامله ای که به واسطه آن صلح انجام شده باطل بوده، صلح انجام شده چه حکمی دارد؟ آیا باطل است یا هم چنان صحیح می باشد؟

در صورتی که معامله اساسا باطل باشد مانند قرارداد اجاره یک قمارخانه، در این صورت صلح ناشی از این قرارداد هم باطل است.

3. قرارداد صلح عمری لزوما باید محدود به مدت زمان عمر مالک باشد؟

خیر. مالک می تواند مدت زمان عمر خود یا شخص دیگری را برای انعقاد این عقد در نظر بگیرد. مثلا پدر بگوید بعد از فوت همسرم اموال به پسر بزرگم منتقل شود.

4. آیا در صلح عمری محدودیتی در میزان اموال مورد انتقال وجود دارد؟
5. خیر. در این رابطه میزان مشخصی در قانون پیش بینی نشده و فرد می تواند هر میزان از اموال خود یا همه آن را در قالب صلح عمری به دیگری انتقال دهد.
6. در صورتی که در صلح عمری، متصالح( انتقال گیرنده مال و منافع بعد از فوت) زودتر از مصالح فوت کند، تکلیف قرارداد صلح چیست؟

قرارداد صلح هم چنان به قوت خود باقیست و با فوت از بین نمی رود. بنابراین منافع تا پایان عمر مصالح در اختیار خود اوست و پس از آن به وراث متصالح منتقل می شوند. مانند این که پدری خانه خود را به پسرش صلح عمری نماید اما پسر زودتر از پدر بمیرد. در این صورت خانه و منافع آن بعد از فوت پدر، به ورثه پسر منتقل می شود.

مشاوره حقوقی رایگان با وکیل

صلحنامه  مصالح متصالح صلحنامه مصالح متصالح  صلحنامه