بطلان هبه و احراز وقوع هبه و رجوع از هبه از مواردیست که حضور وکیل دادگستری در این دعوی ضروری ست – دفتر وکالت ما با ۳۰ سال سابقه اماده قبول وکالت پرونده های شما از سراسر کشور میباشد جهت ملاقات حضوری رایگان با وکیل با ما تماس حاصل فرمائید.
هبـه چیـست؟
هبه در اصطلاح حقوقی، به بخشش مال از سوی یک فرد (واهب) به فرد دیگر (متهب) به صورت رایگان اطلاق می شود. در هبه، مالکیت مال به طور کامل و بلاعوض از واهب به متهب منتقل می گردد.
عقدی که به موجب آن، یک نفر مالی از مال خود را مجانی به دیگری می دهد (تملیک می کند) بدون آنکه در مقابل آن، مالی دریافت کرده یا عملی را خواسته باشد، با این حال هبه می تواند معوض باشد. اگر شخصی بخواهد مال خود را به طور رایگان به فردی تملیک کند، می تواند مال را تحت عنوان عقد هبه تملیک کند. هبه در لغت به معنای بخشیدن مال به دیگری می باشد.
هبـه پـدر به فـرزند
-مواردی را قانون گذار به طور حصری بیان کرده است که نمی توان به عین موهوبه رجوع کرد یعنی موارد غیر قابل رجوع از هبه محسوب می شود و بطلان هبه بی معنی تلقی میگردد و به نوعی عقد هبه لزوم پیدا می کند و مانند عقود لازم حق برهم زدن وجود ندارد.
-بند اول ماده ۸۰۳ موردی را بیان کرده است که متهب پدر مادر یا اولاد باشد یعنی بخشنده مال پدر، مادر یا فرزند باشد ؛ فقهای امامیه در خویشاوندی واهب که اجازه رجوع داده نشده اتفاق نظر ندارند و قانون مدنی از بین انبوه اختلاف نظر فقط پدر مادر واهب را به عنوان استثنا بر رجوع از عقد هبه برگزیده است.
هبــه نــامه دستــی:
هبه نامه میتواند رسمی و یا غیررسمی و عادی باشد. هبه رسمی دارای سند رسمی است و بر همین اساس امکان تردید و انکار در آن وجود ندارد. بر طبق قانون این سند قابل اعتماد است و هیچ‌کس نمیتواند در اصالت و صحت آن تردید کند.
نحوه بطلان هبه در این دوحالت متفاوت میباشد.
در مقابل امکان تردید در صحت هبه‌نامه‌ی غیررسمی و عادی وجود دارد. در صورتی‌که کسی مدعی عدم اعتبار هبه‌نامه‌ی غیررسمی شود، دادگاه موظف است سند مذکور را مورد بررسی و بازبینی قراردهد و اصالت آن را بررسی کند. برای مثال در صورتی‌که مردی قسمتی از زمین خود را بدون هبه نامه‌ی رسمی به همسر خود هبه کند و پس از آن اختلافی در خصوص اصالت هبه نامه‌ی عادی به وجود آید، صحت هبه‌نامه باید توسط دادگاه تائید شود.
هبه نامه تنها زمانی رسمی است که در دفتر اسناد رسمی ثبت شود بنابراین هبه‌نامه‌ای که به صورت عادی و یا حتی در بنگاه معاملات ملکی به ثبت می‌رسد رسمی نیست. با این‌وجود این سند عادی درصورتی‌که با رعایت شرایط شکلی آن تنظیم شود قانونی محسوب میشود. در مجموع هبه‌نامه‌ی رسمی و غیررسمی هردو معتبر هستند اما ممکن است در یک دعوای حقوقی در خصوص اعتبار هبه نامه‌ی عادی و غیررسمی تردیدی مطرح شود و قابلیت استناد به آن در برخی موارد با مشکل روبرو شود.
هبه‌ای که دارای سند محضری باشد به راحتی قابلیت اجرا دارد و دعوای آن در دادگاه مسموع است.
هبه‌نامه چه به صورت رسمی و چه غیررسمی و عادی و یا حتی شفاهی معتبر است. به شرط آنکه شرایط شکلی آن رعایت شود و واهب دارای اهلیت باشد و با رضایت مال خود را هبه کرده باشد و متهب نیز آن را پذیرفته و قبض کرده باشد.
هبــه معــوض:
هبه معوض یکی از انواع هبه می باشد که در مقابل مالی که بخشیده میشود وجهی به عنوان عوض دریافت میگردد. اینگونه از هبه بر خلاف باقی عقد لازم است بدین معنی که در صورت دریافت عوض، واهب نمیتواند رجوع نمایند و عین موهوبه را پس بگیرد و در این حالت بطلان هبه نیز بیمعناست اما تعادل عوضین در این قرارداد شرط نمی باشد.
به این صورت که ممکن است ملکی در عوض دریافت یک شاخه نبات به دیگری بخشیده شود. پس با این وصف یکی از مستثنیات رجوع از هبه و همچنین یکی از شرایطی که سبب لازم شدن قرارداد بخشش می باشد تعیین شرط عوض برای آن است.
ابــطال هبــه:
در صورت بروز شرایطی امکان ابطال هبه وجود دارد:
– قبل از قبض مال موهوبه توسط متهب، واهب فوت کند.
– هبه نامه جعلی باشد.
– اگر احراز شود واهب مالک مال موهوبه نبوده، هبه نامه ابطال می شود.
– اگر احراز شود که واهب در زمان عقد هبه مجنون یا سفیه بوده است.
– اگر اثبات شود هبه نامه صوری بوده است.
بــطلان هبــه:
هر عقدی برای انعقاد نیازمند شرایط صحت معامله است و هبه نیز از این امر مستثنا نیست. در ماده ۱۹۰ قانون مدنی برای صحت هر عقدی شرایطی را بیان میکند که عبارتند از :
۱-قصد و رضای طرفین
۲-اهلیت طرفین
۳-موضوع معین که مورد معامله باشد
۴-مشروعیت جهت معامله
-علاوه بر این چهار مورد، شرط پنجمی نیز برای انعقاد هبه وجود دارد که در ماده ۷۹۸ قانون مدنی به آن اشاره شده است. شرط پنجم، قبض مال موهوبه است و تا زمانی که مال موهوبه به قبض متهب داده نشده باشد هبه دارای اثر نیست.
عدم توافق طرفین
طرفین قرارداد باید به منظور ایجاد یک ماهیت حقوقی توافق داشته باشند. ضمانت اجرای عدم رعایت این ضرورت (توافق بر ایجاد ماهیت حقوقی واحد) به موجب ماده ۱۹۴ قانون مدنی بطلان قرارداد است. در نتیجه با توجه به اینکه معامله حاصل توافق اراده های مشترک طرفین معامله است، در صورت عدم تلاقی اراده مشترک و عدم توافق بر ماهیت حقوقی واحد یعنی هبه، عقدی ایجاد نخواهد شد و قرارداد باطل خواهد بود.
عدم انطباق توافق طرفین
گاهی ممکن است طرفین قصد انشاء داشته باشند ولی قصد آنان بر یکدیگر منطبق نباشد. یا گاهی ممکن است یکی از متعاملین قصد انشاء داشته باشد ولی دیگری قصد انشاء یا انجام معامله نداشته باشد یا هر دوی آنها قصد معامله نداشته باشند. در این صورت، به علت عدم تطابق بین ایجاب و قبول، عقد هبه باطل خواهد بود.
اشتباه در طرف مقابل، اشتباه در نوع عقد و موضوع عقد
عقد هبه عقدی است که شخصیت در آن علت عمده می باشد. در این عقد که قرارداد قائم به شخص است، اشتباه در طرف مقابل موجب بطلان عقد می گردد. اشتباه در نوع عقد و موضوع عقد نیز مانع از تحقق قصد گردیده و باعث بطلان هبه است.
عدم وجود قصد طرفین و رضای آن ها
برای اینکه اراده بتواند ایجاد کننده عمل حقوقی الزام آور باشد باید.
۱- قصد وجود داشته باشد.
۲-رضای حاصله نیز از عیب خالی باشد. برای وجود قصد، تنها قصد لفظ و بیان الفاظ ایجاب و قبول کافی نیست، بلکه شخص باید قصد انشا نیز داشته باشد.
گاهی ممکن است شخصی الفاظ ایجاب و قبول را ادا نماید و به زبان آورد ولی قصد ایجاب و قبول نداشته باشد. در این حالت عقد به علت فقدان قصد باطل است. ضمانت اجرای ناشی از اکراه یا اشتباهی که اساسی نباشد عدم نفوذ عقد را در پی دارد.
عدم اهلیت طرفین
هبه چون عقد است، برای انعقاد نیاز به اهلیت طرفین دارد. در حالتی که واهب از اهلیت کامل برخوردار است ولی متهب به دلیل صغر، سفاهت و جنون از اهلیت کامل برخوردار نیست، چند حالت بوجود می آید؛
متهب ممکن است صغیر ممیز یا صغیر غیر ممیز باشد. صغیر غیر ممیز با توجه به این که قوه تعقل او شکل نگرفته است قادر به تمییز خوب از بد نیست فاقد اراده است و نمیتواند هبه که از طرف واهب به او شده است را قبول و قبض کند. در صورت قبول و قبض مال موهوبه، هبه صحیح نیست و ولی یا قیم او باید از طرف صغیر غیر ممیز هبه را قبول و قبض کنند. اما صغیر ممیز میتواند تملکات بلاعوض را قبول و قبض کند بنابراین می تواند متهب واقع شود.
وضعیت متهب در صورتی که سفیه باشد در قبول و قبض تملکات بلاعوض مانند صغیر ممیز است. قبول و قبض مال موهوبه در جنون اطباقی و در مدت زمان جنون ادواری با ولی یا قیم است. اما قبول و قبض جنون ادواری، در حال افاقه معتبر است و نیاز به قبض ولی یا قیم او نیست.
زمانی که متهب دارای اهلیت کامل است اما واهب به دلیل صغر، سفاهت و جنون از اهلیت کامل برخوردار نیست بدین گونه است که هبه صغیر غیر ممیز و مجنون به علت فقدان اراده باطل است ( بطلان هبه ) اما قبول هبه از جانب سفیه و صغیر ممیز صحیح می باشد.
عدم وجود موضوع معین
موضوع هبه میتواند عین، منفعت و دین باشد. موضوع هبه باید به طور دقیق باید معلوم و معین باشد در غیر این صورت هبه باطل است و بطلان هبه برقرار .
عدم وجود جهت مشروع
هبه نیز مانند سایر معاملات باید جهت آن مشروع باشد. در صورتی که جهت این عقد نامشروع باشد هبه باطل است.
رجــوع از هبــه
یکی از خصوصیات هبه قابلیت رجوع است و اصولا واهب هر زمانی که بخواهد می تواند از هبه رجوع نماید و مالکیت متهب نسبت به مال موهوب ثابت و مستقر نیست. با این وجود، مواردی وجود دارد که واهب نمی تواند از هبه رجوع نماید.
این موارد عبارتند از اینکه: در صورتی که متهب پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد، در صورتی که موهوبه متعلق حق غیر واقع گردد، در صورتی که در موهوبه تغییری حاصل گردد، هبه ای که در آن موهوبه از مالکیت متهب خرج شده باشد، هبه طلب به مدیون و صدقه.
نــحوه اثــبات وقــوع عــقد هــبه در دادگــاه
نحوه اثبات عقد هبه و مدارک لازم جهت اثبات وقوع عقد هبه ، بنا به وضعیت هر پرونده متفاوت است و لذا نمی توان به ملاک و ضابط مشخصی اشاره نمود ؛ بنابراین واهب به عنوان خواهان و در مقام مدعی می بایست با استناد به اقرار ، سند عادی ، شهادت شهود ، انجام تحقیقات و معاینه محلی و اخذ تامین دلیل نسبت به اثبات دعوای وقوع عقد هبه اقدام نماید.
نــحوه اثــبات وقــوع عــقد هــبه شــفاهی در دادگــاه
اثبات هبه شفاهی در دادگاه ، در فرضی که قرارداد منعقد شده، شفاهی بوده، مانند استرداد هدایای نامزدی و منزل یا اتومبیل واگذار شده به زوجه، غالباً از طریق شهادت شهود می باشد ؛ با این توضیح، که لازم است، با دلایلی از جمله معرفی دو نفر شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو شاهد زن، در دادگاه ادای شهادت نمایند؛ علی ایحال اثبات عقد هبه شفاهی یا هبه عادی با ارائه سایر دلایل نیز امکان پذیراست و محدودیتی در این خصوص در قوانین و مقررات وجود ندارد.
هبــه نامــه:
فرم خام هبه نامه یک توافق دو جانبه میان صاحب مال و شخصی است که مال به او هبه میشود. قرارداد هبه یا قرارداد هدیه یک توافق معین در قانون مدنی است. قانون مدنی درباره آن توضیح می‌دهد و قواعدی را برای استفاده از این توافق در نظر گرفته است. هر شخصی که بخواهد مالی را هبه کند، ملزم خواهد بود که به این قواعد توجه داشته باشد و مطابق با آن، عمل کند. از طرف دیگر، بیان میشود که هبه نامه یک توافق جایز است. البته در قانون مدنی، شرایطی مطرح شده است که در صورت وجود آنها، هبه، لازم خواهد بود و طرفین ملزم هستند که به آن عمل کنند.
عقــد هبــه:
هبه عقدی است که بر اساس آن فردی مال خود را به فرد دیگر اهدا می کند. فردی که مال را اهدا می کند “واهب” و فردی که مال به او اهدا می شود “متهب” نامیده می شود.
واهب باید اهلیت معامله را داشته باشد ، چون فردی که از نظر قوای عقلی به مشکل بر خورده باشد ، نمی تواند از نظر قانونی مال خود را به فرد دیگری واگذار کند . به عبارت دیگر واهب باید به طور کامل صلاحیت قانونی را داشته باشد تا بتواند مال خود را به متهب اهدا کند.
مستند قانونی در رابطه با عقد هبه اینطور بیان می دارد که: مطابق با ماده ۷۹۵ قانون مدنی عقد هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به شخص دیگری تملیک می کند. تملیک کننده را واهب طرف دیگر را متهب و مالی را که مورد هبه است عین موهوبه می گویند.
واهــب – متــهب – عیــن موهــوبه:
در عقد هبه سه طرف وجود دارد: واهب، متهب و عین موهوبه؛
واهب: کسی است که مالش را تملیک میکند،
متهب: کسی است که مال به ملکیت او در می‌آید
عین موهوبه: هم مالی است که مورد هبه واقع میشود.
برگشــت هبــه:
برای اینکه واهب بتواند از هبه رجوع کند و مال خود را پس بگیرد، باید شرایط خاصی وجود داشته باشد ، آن شرایط از قرار زیر است:
-عدم تلف مال موهوبه:
اولین و مهمترین شرط این است که مال بخشیده شده هنوز موجود باشد و از بین نرفته باشد. اگر مال تلف شده باشد، دیگر چیزی برای بازگرداندن وجود ندارد.
-عدم انتقال مال به شخص ثالث:
شرط دیگر این است که متهب، مال را به شخص دیگری منتقل نکرده باشد. اگر متهب مال را فروخته یا به دیگری بخشیده باشد، واهب نمیتواند از هبه رجوع کند.
-رجوع در زمان حیات واهب:
واهب فقط تا زمانی که زنده است، میتواند از هبه رجوع کند. پس از فوت او، این حق از بین می‌رود و دیگر رجوع یا بطلان هبه بیمعناست.
-سایر شرایط در انواع خاص هبه:
در برخی موارد خاص، شرایط دیگری نیز برای رجوع از هبه لازم است. مثلاً در هبه معوض (هبه‌ای که در آن عوضی تعیین شده باشد) واهب فقط با رضایت متهب میتواند رجوع کند.
هــبه به هــمسر:
در خصوص هبه ی زوجین به یکدیگر باید نسبت به زمانی که هبه صورت می گیرد قائل به تفکیک شد:
۱-هبه قبل از ازدواج:
هبه قبل از ازدواج نیز به دو دسته قابل تقسیم است. مالی که بدون قصد وصلت به طرف مقابل هبه میشود و مالی که به منظور وصلت به طرف مقابل هبه میشود.در خصوص هبه قبل از ازدواج که بدون قصد وصلت صورت می گیرد باید گفت این هبه به دلیل این که رابطه ای بین زوجین وجود ندارد و زوج و زوجه قبل از ازدواج، نسبت به یکدیگر بیگانه هستند، قابل رجوع است و هر یک از زوج یا زوجه نسبت به هبه که به طرف مقابل کرده است میتواند رجوع کند، مگر این که یکی از موارد عدم امکان رجوع از هبه رخ دهد. ممکن است هبه ای که قبل از ازدواج بین زوج یا زوجه منعقد میشود به منظور وصلت باشد. ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی به هدایای که به منظور وصلت داده شده است اشاره کرده است. به موجب این ماده هر یک از نامزدها می تواند در صورت بهم خوردن وصلت منظور هدایائی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایائی خواهد بود که عادتا نگاه داشته میشود مگر اینکه
۲- هبه در دوران زندگی مشترک:
زوجین در محدوده بند یک ماده ۸۰۳ قانون مدنی قرار ندارند و بند یک ماده ۸۰۳ قانون مدنی تنها هبه بین پدر، مادر و اولاد را غیر قابل رجوع در نظر گرفته است. بنابراین، هبه بین زوجین قابل رجوع می باشد مگر اینکه واهب قابلیت رجوع را از خود سلب نماید یا یکی از موارد عدم قابلیت رجوع رخ دهد. توضیح اینکه اصولا واهب هر زمانی که بخواهد می تواند از هبه رجوع نماید و مالکیت متهب نسبت به مال موهوب ثابت و مستقر نیست.
قــبض در هــبه:
قبض عین موهوبه بدین معناست که مال از جانب بخشنده یعنی واهب به گیرنده یعنی متهب تحویل داده شود که برای صحت قبض اذن واهب لازم است وگرنه اگر پس از ایجاب و قبول مهتب بدون اجازه واهب عین موهوبه را تصرف کند چنین امری موجب تحقق عقد هبه نمی‌شود. متهب باید هبه را قبول کرده و به تملک خود در آورد و آن را قبض کند. این کار می تواند توسط خود شخص انجام گیرد یا توسط وکیل یا ولی متهب. حال برای اینکه عقد هبه قانونی و صحیح باشد چه باید کرد؟!
اولین شرط هر عقدی این است که طرفین اهلیت داشته باشند پس:
– واهب باید اهلیت داشته باشد یعنی مجنون، صغیر یا سفیه نباشد.
– ورشکسته نباشد و مال وثیقه طلب خاصی نباشد.
– اگر متهب صغیر، مجنون یا سفیه باشد عقد هبه امکان پذیر است اما قبض توسط وکیل یا ولی صورت می پذیرد.
– متهب باید هبه را بپذیرد و مال موهوبه را قبض کند، این یکی از ارکان هبه است.
– اگر مال در تصرف متهب باشد نیاز نیست مجددا توسط متهب قبض شود.
اثبــات هبــه :
در برخی از مواقع عقد هبه از سوی واهب انکار می شود ؛ در این صورت واهب اقداماتی را برای رجوع از هبه به کار خواهد بست ؛ لذا در این صورت باید از ادله ها و مدارک خاص برای اثبات هبه در دادگاه استفاده کرد. در صورتی که مدارک و ادله های مستند وجود نداشته باشند، شاهد عدم امکان اثبات کردن قرارداد هبه در دادگاه خواهیم بود.
مهمترین گام برای اثبات هبه در دادگاه، تنظیم دادخواست از سوی هر یک از طرفین (واهب یا متهب) است. دادگاه ابتدا ثبت رسمی و یا غیر رسمی هبه را مورد بررسی قرار می دهد. در صورتی که ثبت سند به طور رسمی انجام پذیرفته باشد، مورد تردید قرار دادن صحت و اصالت سند توسط خوانده و خواهان امکان پذیر نخواهد بود. در غیر این صورت و در صورت وجود سند غیر رسمی، دادگاه موظف به ارجاع دادن آن به کارشناس حقوقی خواهد بود. پس از انجام بررسی های لازم، قاضی می تواند حکم را اعلام نماید. اگر قرارداد هبه شفاهی صورت گرفته باشد نیز می توان از شهادت شهود در این زمینه استفاده کرد. این امر با توجه به نظر قاضی صورت می پذیرد. بنابر موارد ذکر شده، از مهمترین ادله برای اثبات هبه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
اقرار – سند رسمی – گواهی یا شهادت – قسم یا سوگند – اماره
شــرایط هـبه:
جهت انعقاد عقد هبه قانونگذار شرایطی را مقرر نموده است که عبارتند از:
۱-واهب (فردی که مال خود را به فرد دیگری واگذار می نماید) می بایست جهت تصرف در اموال خود، اهلیت لازم را داشته باشد این امر بدین معنا می باشد که او صغیر یا مجنون نبوده و توانایی بخشش مال خود را به دیگری داشته باشد. همچنین مطابق با ماده ۷۹۷ قانون مدنی، واهب باید مالک مالی باشد که هبه می کند. لذا هبه مال غیر، فضولی و غیرنافذ است.
۲- عین موهوبه می بایست طلق یا آزاد باشد یعنی اینکه در وثیقه یا رهن فرد دیگری نباشد چراکه اگر ملک واهب در وثیقه یا رهن دیگری باشد، به هیچ عنوان قابل هبه و بخشش نخواهد بود.
۳- اگر واهب، ورشکسته باشد و در این دوران، ملک یا املاک خود را هبه نماید، این هبه مورد قبول قانونگذار نخواهد بود چراکه او ممکن است جهت فرار از ادای دین چنین اقدامی را انجام داده باشد.
۴- جهت تحقق عقد هبه، لازم است که عین موهوبه در تصرف و تملک متهب (متهب شخصی است که مالکیت مال به او منتقل می شود) قرار گرفته و او نیز هبه را قبول نموده باشد.
۵- مطابق با ماده ۷۹۸ قانون مدنی، «هبه واقع نمی شود مگر با قبول و قبض مُتَهِب اعم از این که مباشر قبض خود متهب باشد یا وکیل او و قبض بدون اذن واهب اثری ندارد.» لذا اگر واهب یا متهب پیش از قبض مال، فوت نمایند عقد هبه محقق نمی گردد چراکه در اینصورت اراده شخص از بین رفته است. هم چنین اگر واهب، پیش از قبض مال، محجور گردد، در اینصورت نیز عقد هبه واقع نشده است. اما اگر متهب پیش از قبض مال، محجور گردد، هبه انجام می گیرد چراکه ولی یا نماینده قانونی متهب، می تواند قبض و قبول هبه را انجام دهد.
رجــوع از هبــه:
شرایط رجوع از هبه در قانون مدنی، با دقت در موارد رجوع، قابل استخراج بوده که عبارتند از:
مال موهوبه، از بین نرفته باشدو مالکیت آن به دیگری منتقل نشده باشد.
متهب (گیرنده هبه) پدر، مادر یا اولاد واهب نباشد.
هبه، از نوع هبه معوض نبوده یا در صورتی که معوض بوده، عوض هبه گرفته نشده باشد.
در مال هبه شده، هیچ تغییری، حاصل نشده باشد.
با فراهم بودن کلیه شرایط رجوع از هبه، که در بالا توضیح داده شد، مورد از موارد رجوع از هبه در قانون مدنی، بوده و بنابراین، واهب یا هبه کننده، می تواند برای رجوع از هبه و در صورت لزوم، طرح دعوا و تقدیم دادخواست رجوع از هبه، اقدام نماید.
عــقد هــبه در قــانون مــدنی:
به موجب ماده ۷۹۵ قانون مدنی ، هبه عقدی است که به موجب آن ، یک نفر مالی را به رایگان به شخص دیگری تملیک می کند . بر اساس این ماده عقد هبه عبارت است از اینکه یک نفربه طور مجانی و رایگان مالی را به کسی می بخشد و در عوض چیزی دریافت نمی کند . این عقد در اصطلاح حقوقی عقد هبه نام دارد .
در عرف به چنین امری هدیه دادن گفته می شود ؛ در واقع زمانی که کسی بطور رایگان چیزی را به شخصی می بخشد ، به آن هدیه می گویند ؛ البته نکته مهمی که در این رابطه وجود دارد این است که عقد هبه که غالباً با تنظیم سند هبه نامه، منعقد می گردد، به دو نوع است. یکی هبه معوض و دیگری هبه غیر معوض است.
هــبه بــدون قــبض:
در هبه شرط صحت عقد هبه این است که حتما مال مورد هبه باید به قبض متهب برسد .
حال اگر دو طرف هبه یعنی متهب و واهب توافق بر هبه نمایند اما قبل از اینکه این مال به تصرف و قبض متهب برسد ، واهب یا متهب فوت کند در این حالت هبه باطل می باشد ( . همچنین اگر واهب محجور شود (یعنی مجنون شود یا سفیه شود) عقد باطل می باشد اما اگر متهب محجور شود قبض با ولی وی صورت میگیرد .
تــفاوت هــبه و بــخشش:
اگر کسى چیزى را به کسى مجانى و بلاعوض بدهد آن را هبه گویند و در هبه لازم نیست صیغه بخوانند بلکه همین قدر که هبه دهنده مال خود را به قصد هبه به دیگرى بدهد و آن طرف هم به همین قصد بگیرد، هبه صحیح است.
هبه اصطلاحی است در فقه اسلام به معنی عقد تملیک مالی به دیگری و به رایگان که شخص بخشنده را «واهب»، طرف گیرنده را «متهب» و مال مورد هبه را «عین موهوبه» گویند. عقد هبه با ایجاب و قبول و قبض عین موهوبه تشکیل میگردد.
واهب امکان بازگشت از هبه را ولو بدون رضایت متهب (گیرنده مال) دارد مگر در هبه به اولاد، خواهر و برادر، عمو عمه، زن و یا شوهر.
هــبه نــامه مــلک:
هبه نامه یک قرارداد معین است که قانون درباره آن توضیح می‌دهد. تنظیم هبه نامه ملک، هم به صورت دستی و هم به صورت ثبتی صحیح است و این قرارداد از اعتبار کافی برخوردار خواهد بود. البته که برای استفاده از این نمونه قرارداد هبه ملک ، لازم است که شرایط عمومی صحت قرارداد رعایت شوند و همچنین به قواعدی که مربوط به قرارداد هبه است، توجه داشته باشیم. در این صورت، قرارداد شما صحیح و معتبر خواهد بود و می‌توانید به دادگاه یا مراجع قضایی نیز ارائه دهید.
هبه نامه، یک قرارداد جایز است. یعنی به طور کلی، امکان برگشت از هبه وجود دارد البته در این مورد اختلاف نظر وجود دارد ؛ اما قانون مدنی مواردی را بیان میکند که در آن موارد خاص، شما نمی‌توانید نمونه قرارداد هبه ملک را فسخ کنید یا اینکه اعلام کنید که تمایل دارید ملکی که هبه شده است را پس بگیرید.
شــرایط عــدم بــازگشت هــبه ملک:
همانطور که بیان شد، مواردی وجود دارند که در آن شرایط، امکان بازگشت از هبه وجود ندارد. در ادامه با ذکر مثال‌هایی، مواردی را بیان می‌کنیم که در آن شرایط، بازگشت از هبه امکان پذیر نیست:
۱-تصور کنید که ملک خود را به فرزند خود هبه کرده‌اید یا ممکن است شما فرزندی باشید که ملک خود را به مادر و پدر خود هبه میکند. در این شرایط، شما دیگر نمی‌توانید ملک را پس بگیرید یا اینکه اعلام کنید که از هبه بر‌می‌گردید. در شرایط هبه به خویشاندان نزدیک مانند پدر، مادر و فرزند، فسخ یا برگشت از هبه امکان پذیر نیست.
۲-ممکن است شما ملک خود را برای رضای خدا یا برای نزدیکی و تقرب به خدا هبه کرده باشید و از عبارت «قربه الی الله» استفاده کنید. در این شرایط نیز، امکان برگشت از هبه وجود ندارد.
۳-اگر بعد از انجام هبه، واهب فوت کند دیگر نمی‌توان از هبه برگشت یا آن را فسخ کرد. از طرف دیگر، اگر متهب بعد از قبض ملک از دنیا برود، واهب دیگر نمیتواند هبه را فسخ کند و ملک را پس بگیرد. بنابراین به طور کلی با فوت طرفین، امکان برگشت از هبه نامه نیز وجود نخواهد داشت.
۴-ممکن است که شما این شرط را تعیین کرده باشید که ملکی را به شخصی هبه می‌کنید و آن شخص باید کاری را برای شما انجام دهد. در این شرایط با اینکه عملی که انجام شده است، ارزش یکسانی با ملک ندارد اما به این دلیل که هبه در ازای یک شرط محقق شده است، دیگر امکان برگشت از هبه وجود نخواهد داشت و بطلان هبه نیز میسر نیست ممکن است شخصی به شما مالی را بخشیده باشد و شما بخواهید که با خواست قلبی خود، ملک خود را به آن شخص هبه کنید. در این شرایط نیز فسخ قرارداد هبه ملک ، ممکن نیست.
هــزینه دادرســی رجــوع از هــبه و بطلان هبه :
طرح دعوا و شکایت در حاکم دادگستری نیازمند پرداخت هزینه ای ، تحت عنوان هزینه دادرسی می باشد. هزینه دادرسی هزینه ای است که بابت رسیدگی به پرونده و صدور حکم یا قرار پرداخت می گردد. این هزینه هنگام ثبت دادخواست یا شکوائیه توسط خواهان یا شاکی پرداخت می شود.
به جز موارد استثنایی ، تا زمانی که هزینه دادرسی پرداخت نشده به دعوا رسیدگی نمی شود ؛ هزینه دادرسی با در نظر گرفتن چند فاکتور از جمله اینکه دعوی در چه مرحله ای قرار دارد ، دعوی از چه نوعی است ، در کدام مرجع اقامه شده است ، حقوقی است یا کیفری ، میزان بودجه و … ، متفاوت است.
هزینه دادرسی و تعرفه های خدمات قضایی ، در قانون بودجه تصویب و مشخص می گردد. با توجه به لایحه بودجه ، هزینه دادرسی و تعرفه های خدمات قضایی در بخش های مختلف دعاوی مالی و غیر مالی ، اجرای احکام و دعاوی کیفری تعیین می گردد.
دعوای اثبات وقوع هبه و بطلان هبه در زمره دعاوی مالی است ، بنابراین اگر موضوع دعوا مال منقول باشد ، باید تقویم (قیمت گذاری) شود ؛ اما اگر مال غیر منقول باشد ، از لحاظ تجدید نظر خواهی و فرجام خواهی باید تقویم و تمبر مالیاتی وکیل نیز بر همین اساس باطل گردد ولی از حیث هزینه دادرسی بر اساس بر اساس ارزش منطقه ای ملک مورد محاسبه قرار می گیرد.
وکــیل متــخصص هــبه:
وکیل رجوع از هبه و بطلان هبه برای تمامی افرادی که درگیر مسائل مربوط به هبه هستند دارای اهمیت است. بسیاری از افرادی که درگیر پرونده های هبه می شوند و مجبور می شوند تا در محاکم قضایی حاضر شوند، معمولا از قوانین مربوط به هبه اطلاع ندارند و نمی دانند که در جریان دادرسی چه عکس العملی را باید از خود نشان دهند و چگونه باید از حقوق خود دفاع کنند. وکیل رجوع از هبه یا بطلان هبهبا تمامی قوانین مربوط به این موضوع حقوقی آگاهی دارد و میتواند در کوتاه ترین زمان ممکن جریان پرونده های مربوط به هبه را به نتیجه برساند.
توجه داشته باشید که در برخی از پرونده ها و موضوعات مانند جریان رجوع از هبه و بطلان هبه مسئله بسیار مهمی است و به هیچ عنوان نمی توان آن را نادیده گرفت. در پرونده هایی مانند طلاق و مهریه، مبحث رجوع از هبه دارای اهمیت فراوانی است. معمولا در جریان چنین پرونده هایی افراد دوست دارند بدانند که آیا پس از بخشش و هبه کردن مهریه نیز می توان برای بازپس گیری آن اقدام کرد؟
برای آنکه بتوانید پاسخ همه این سوالات را بدست آورید و مشکلات حقوقیتان در راستای چنین پرونده هایی به طور کامل حل شود، به شما توصیه می کنیم که به وکلای متخصص رجوع از هبه دفتر وکالت ما مراجعه نمایید تا پاسخ سوالات شما را در اسرع وقت بیان کنند.
مشــاوره رایگــان با وکیــل:
بدون شک شما هم بارها با سوالات و مشکلات حقوقی مواجه شده اید. مسائلی که بی توجهی به آنها می تواند عواقب بسیار بد و گاهاً جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. در چنین مواقعی شما به دانش و تجربه چندین ساله یک وکیل یا مشاور حقوقی نیاز دارید.
وکیل یا مشاور حقوقی موضوع شما را به صورت دقیق و موشکافانه بررسی کرده و بهترین راهکار قانونی را به شما اعلام می کند. لازم به ذکر است که اولین و مهمترین قدم برای حل مشکلات حقوقی، پیدا کردن یک وکیل و یا مشاور حقوقی مجرب می باشد. با توجه به شمار بالای وکلای پایه یک دادگستری و یا مشاورین حقوقی، پیدا کردن یک وکیل کاربلد امری دشوار است. در این بین دفتر وکالت ما امکان ارتباط با برترین وکلای پایه یک دادگستری و مشاورین حقوقی را برای شما فراهم آورده است آن هم بصورت کاملاً رایگان و به صورت شبانه روزی!!!
ما در گروه وکلای متخصص دیوان همه جوانب را سنجیده و در راستای ارائه بهترین خدمات حقوقی در ایران از هیچ تلاشی مضایقه نکرده ایم. نتیجه این تلاش شبانه روزی، داشتن یک تیم حقوقی قوی و ارائه خدمات حقوقی به بهترین شکل ممکن شده است. خدمات حقوقی ارائه شده توسط تیم وکلای ما بسیار گسترده و متنوع می باشد و شما می توانید متناسب با شرایط و نیاز حقوقی خود از این خدمات بهره مند شوید.